هتک حیثیت و نشر اکاذیب از جمله جرایم مهمی هستند که به اعتبار و آبروی اشخاص لطمه می‌زنند و با هدف خدشه وارد کردن به شخصیت و جایگاه اجتماعی دیگران انجام می‌شوند. این جرایم به‌طور خاص در فضای مجازی و رسانه‌ها رواج بیشتری یافته‌اند و قانون‌گذار ایران برای جلوگیری از گسترش آن‌ها، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته است.
هتک حیثیت به هرگونه عملی گفته می‌شود که موجب خدشه‌دار شدن اعتبار، شرافت یا آبروی فردی در جامعه شود. این عمل می‌تواند از طریق بیان یا انتشار مطالب کذب، افترای بدون دلیل، یا تحقیر و تمسخر دیگران در فضای عمومی یا خصوصی انجام شود.
مبنای قانونی:
طبق ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای:
«هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم، صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
نشر اکاذیب به انتشار یا نسبت دادن اخبار و اطلاعات دروغ به قصد تشویش اذهان عمومی یا آسیب زدن به اعتبار و آبروی افراد گفته می‌شود. این جرم ممکن است از طریق ابزارهای مختلف، از جمله رسانه‌های عمومی، فضای مجازی و سامانه‌های ارتباطی انجام شود.
مبنای قانونی:
طبق ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای:
«هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی، از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
همچنین، ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی در خصوص نشر اکاذیب تصریح می‌کند:
«هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش، توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء، اکاذیبی را اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت رأساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم از این که از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعاده حیثیت، به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
وجود مواد قانونی صریح که این اعمال را جرم‌انگاری کرده باشد، از جمله مواد ۱۶ و ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای و ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی.
این عنصر شامل هر نوع اقدام عملی برای لطمه زدن به حیثیت یا نشر اکاذیب است، از جمله:
وجود قصد و نیت مجرمانه برای آسیب رساندن به حیثیت یا آبروی دیگران و آگاهی از نادرست بودن اطلاعات منتشر شده. اگر قصد مجرمانه وجود نداشته باشد (مثلاً نشر مطلب به اشتباه صورت گرفته باشد)، جرم تلقی نمی‌شود.
| ویژگی | هتک حیثیت | نشر اکاذیب |
|---|---|---|
| ماهیت | خدشه وارد کردن به شخصیت و آبروی افراد | انتشار مطالب دروغ به قصد تشویش اذهان عمومی یا اضرار به غیر |
| نیاز به دروغ بودن | ممکن است مطالب واقعی باشد ولی موجب تحقیر شود | مطالب باید کذب و خلاف واقع باشد |
| هدف | تخریب اعتبار و حیثیت شخص | ایجاد تشویش در جامعه یا آسیب به افراد |
طبق مواد قانونی مربوطه، مجازات این جرایم شامل موارد زیر است:
جرایم هتک حیثیت و نشر اکاذیب به دلیل آثار مخرب بر زندگی فردی و اجتماعی، از جمله جرایم حساس محسوب می‌شوند و قانون‌گذار ایران با وضع قوانین سخت‌گیرانه به مقابله با این اقدامات پرداخته است. در کنار برخورد قضایی، آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی نقش مهمی در کاهش این جرایم دارد.
دفتر ونک:خیابان ولیعصر بالاتر از میدان ونک، پلاک 2475، واحد 8
ایمیل: info[at]evekalat.com
تلفن تماس: 02188883653