جرم تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی در ایران

تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی به معنای هرگونه اقدام عمدی برای آسیب رساندن، حذف، تغییر یا مختل کردن عملکرد داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی است. این جرم معمولاً با هدف آسیب رساندن به دیگران، اخاذی، یا ایجاد بی‌نظمی در سیستم‌های حیاتی انجام می‌شود و از جمله جرایم سایبری جدی به شمار می‌آید.

تعریف قانونی جرم تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌ها

طبق ماده ۸ قانون جرایم رایانه‌ای ایران:

«هر کس به طور غیرمجاز داده‌های دیگری را از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی حذف کند، صدمه بزند، از دسترس خارج کند، غیرقابل پردازش کند یا با وارد کردن، انتقال دادن، پخش کردن، حذف کردن یا دستکاری داده‌ها یا امواج الکترومغناطیسی، سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی را از کار بیندازد یا کارکرد آن را مختل کند، به حبس از ۳ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد.»

عناصر جرم تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌ها

1. عنصر قانونی: وجود قانون صریح که این رفتار را جرم بداند (مانند ماده ۸ قانون جرایم رایانه‌ای).
2. عنصر مادی:
   • حذف، تخریب یا تغییر داده‌ها: اقداماتی که به از بین رفتن یا تغییر داده‌های ذخیره شده منجر شود.
   • ایجاد اخلال در عملکرد سامانه‌ها: هر اقدامی که موجب از کار افتادن یا کاهش کارایی سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی شود.
   • غیرقابل دسترس کردن داده‌ها: مانند حملات DDoS یا خرابکاری در شبکه‌های ارتباطی.
3. عنصر روانی:
   • داشتن قصد مجرمانه برای تخریب یا اخلال.
   • آگاهی از غیرمجاز بودن عمل و آثار زیان‌بار آن.

مصادیق جرم تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌ها

1. حملات سایبری به سامانه‌های دولتی یا خصوصی با هدف از کار انداختن آن‌ها.
2. حذف یا تغییر داده‌های حساس مانند اطلاعات حساب‌های بانکی، اسناد دولتی، یا داده‌های شخصی.
3. حملات انکار سرویس (DDoS) که باعث غیرقابل دسترس شدن سامانه‌ها می‌شود.
4. ویروسی کردن سامانه‌ها با استفاده از بدافزارها و برنامه‌های مخرب.
5. مختل کردن ارتباطات مخابراتی از طریق ارسال امواج مخرب یا دستکاری تجهیزات مخابراتی.

مجازات جرم تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌ها

بر اساس ماده ۸ قانون جرایم رایانه‌ای:

• حبس از ۳ تا ۱۰ سال

در صورتی که تخریب یا اخلال در داده‌ها یا سامانه‌ها منجر به خسارت‌های سنگین یا تهدید امنیت ملی شود، ممکن است مجازات‌های شدیدتری نیز بر اساس سایر قوانین، از جمله قوانین مربوط به جرایم علیه امنیت ملی، اعمال شود.

تخریب و اخلال در سامانه‌های حیاتی

طبق ماده ۹ قانون جرایم رایانه‌ای:

«هر کس به طور غیرمجاز با انجام اعمالی از قبیل وارد کردن، انتقال دادن، پخش کردن، حذف کردن یا دستکاری داده‌ها یا امواج الکترومغناطیسی در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی مورد استفاده برای ارائه خدمات ضروری عمومی (مانند آب، برق، گاز، انرژی، حمل‌ونقل، ارتباطات و بانکداری) اخلال ایجاد کند یا آن‌ها را از کار بیندازد، به حبس از ۳ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد.»

این ماده به تخریب یا اخلال در سامانه‌های حیاتی کشور اشاره دارد که ارائه خدمات عمومی و زیرساختی را مختل می‌کند.

تفاوت تخریب و اخلال با سایر جرایم رایانه‌ای

1. تخریب و اخلال به‌طور خاص بر آسیب رساندن به داده‌ها یا سامانه‌ها تمرکز دارد، در حالی که جرایمی مانند دسترسی غیرمجاز یا شنود، به دسترسی به اطلاعات محدود می‌شوند.
2. در جرم تخریب و اخلال، هدف ایجاد خسارت فیزیکی یا عملکردی در سامانه‌ها و داده‌ها است، اما در جرم جعل رایانه‌ای، هدف تغییر داده‌ها برای ارائه اطلاعات نادرست است.

راه‌های پیشگیری از تخریب و اخلال در سامانه‌ها

1. استفاده از دیوارهای آتش و نرم‌افزارهای امنیتی قوی برای جلوگیری از حملات سایبری.
2. پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها برای بازیابی اطلاعات در صورت وقوع حملات.
3. رمزنگاری داده‌های حساس برای جلوگیری از دستکاری یا حذف آن‌ها.
4. آموزش کاربران در مورد تهدیدات سایبری و روش‌های جلوگیری از آن‌ها.
5. نظارت مستمر بر شبکه‌ها و سامانه‌ها به‌منظور شناسایی حملات در مراحل اولیه.

پیامدهای جرم تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌ها

1. خسارت اقتصادی به سازمان‌ها و شرکت‌ها.
2. اختلال در ارائه خدمات عمومی مانند خدمات بانکداری، حمل‌ونقل، ارتباطات و انرژی.
3. تهدید امنیت ملی در صورتی که سامانه‌های حیاتی کشور هدف قرار گیرند.
4. کاهش اعتماد عمومی به زیرساخت‌های دیجیتال و سامانه‌های آنلاین.